Từ cuộc biểu tình 9/01 đến đám tang Trần văn Ơn năm 1950

Khoảng 7g30 sáng 9-01-1950 ,chúng tôi,30 học sinh đại diện cho toàn thể học sinh nội trú trường Trung học Petrus Trương Vĩnh Ký đã có mặt tại địa điểm tập trung trên đường D’Espagne (nay là Lê Thánh Tôn),trước Nha học chánh Nam Việt(bây giờ là chỗ của Văn phòng 2 Bộ Giáo Dục & Đào Tạo,đối diện với Sở Giáo Dục – Đào Tạo).Tại đây đã có chừng 300 học sinh các trường Trung học Pháp Việt tại Saigon: Chasseloup Laubat,Marie Curie,Taberd…,Gia Long.Huỳnh Khương Ninh,Việt Nam Học Đường,Lê Bá Cang,Nguyễn Văn Khuê v.v… tụ tập.

Thủ hiến Nam Việt Trần Văn Hửu

Chúng tôi đến đây để đòi Nha học chánh can thiệp với Công an trả tự do cho số anh chị học sinh đã bị bắt trước đó.

Mỗi trường đều có cử học sinh vào Ban Đại Diện,xin gặp trực tiếp Giám Đốc Nha học chánh để trao đơn thỉnh nguyện.Số lượng học sinh tham gia càng lúc càng đông,chiếm chật hai bên lề đường.Và rồi nhiều tấm biểu ngữ giương cao,nội dung :”Yêu cầu trả tự do cho tất cả học sinh đã bị bắt,cho họ trở lại trường tiếp tục học:đòi mỏ cửa trường công;không được vô cớ bắt giữ hhọc sinh.”..

Vừa để đe dọa,vừa đề phòng đối phó với mọi trường hợp bất trắc,nhà đương cuộc Pháp-Việt huy động 4 xe vòi rồng và lính chữa lửa đến chốt ở ngã tư D’Espagne-Paul Blanchy(Lê Thánh Tôn-Hai Bà Trưng) và rất nhiều cảnh sát trang bị súng lục,dùi cui(matraque) ,gậy cầm tay…

Ban đại diện học sinh với thái độ lễ phép,nhã nhặn nhưng cương quyết,đòi gặp Ông Giám Đốc.Trước tình thế này Ông Nguyễn Thành Giung không còn cách nào khác,phải tiếp đại diện học sinh.Cũng với thái độ khôn khéo,Ông nói rằng không đủ thẩm quyền giải quyết các yêu cầu của học sinh;đề nghị đoàn học sinh nên cử Đại diện  lên gặp thượng cấp và khuyên học sinh hãy tự giải tán!

Chúng tôi hội ý chớp nhoáng,quyết định đưa đoàn học sinh đến gặp Thủ hiến Nam Việt Trần Văn Hửu.Bấy giờ khoảng hơn 9 giờ,đoàn học sinh tự xếp vào hàng ngũ kéo nhau đến Dinh Thủ hiến đường Lagrandìere (nhà Bảo tàng Cách mạng đường Lý Tự Trọng hiện nay) Các anh cầm biểu ngữ đi trước,Ban đại diện học sinh theo sau đi đường D’Espagne ngang Dinh Đốc lý (Mairie de Saigon-nay là UBNDTPHCM) ,đến ngã tư quẹo đường Pellerin (Pasteur) tiến đến đường Lagrandìere thì gặp chướng ngại.Cảnh sát Pháp-Việt chốt chặn không cho đoàn học sinh theo đường Lagrandìere đến trước dinh Thủ hiến.Nhiều xe vòi rồng được điều đến,nằm chực sẵn ở đây.

Đại diện học sinh thương lượng với viên chỉ huy cảnh sát xin mở đường cho đoàn học sinh đến trực tiếp trao đơn thỉnh nguyện tận tay Ông Thủ hiến rồi giải tán ngay.Cuộc thương lượng bất thành.Học sinh cương quyết tiến bước,phía sau tràn tới làm áp lực.Cảnh sát dàn hàng ngang,mấy tên Tây đen dùng dùi cui quất tới tấp dồn đoàn biểu tình sang bên kia đường.Chúng bị học sinh đánh trả lại bằng gạch ,đá,giày dép v.v…Xe vòi rồng bắt đầu xịt nước vào đoàn biểu tình.Ban đầu vòi nước xịt lên cao,tia nước nhỏ,sau xịt thẳng vào đám đông,nước bắn ra rất mạnh làm té ngang,té ngửa.Nhưng các nữ sinh không sợ,kêu nhau xây lưng hứng chịu.

Biết chắc bọn chúng sắp mở cuộc đàn áp,giải tán biểu tình.Bây giờ học sinh đông lắm,đứng ngồi chật hết công viên còn tràn ra mặt lộ,chốc chốc lại cùng nhau la ó lên;bốn bề trống hoát;nếu bị đàn áp giải tán không che chắn giúp đở gí được nhau;nhất là đối với các em nhỏ tiểu học và nữ sinh;không có đường tẩu thoát nếu bị bao vây và cũng không có gạch đá đủ để chống lại.Thực cảnh rất bất lợi.Ban đại diện chúng tôi cho các em nhỏ tiểu học và các nữ sinh yếu đuối rút ra đi trước.Các anh em khác rút từ từ bảo vệ nhau,không để chúng chia cắt,xé lẻ bắt các anh chị đại diện.Một số học sinh theo đường ngược Mac Mahon ra đại lộ Norodom(Lê Duẩn) về nhà bình yên.